Kwetsbare branche: de Zorg
De werkdruk wordt als zeer hoog ervaren in sectoren waarbij met mensen wordt gewerkt, zoals in het onderwijs maar ook met name in de Zorg. Je kunt werk niet laten liggen en de interactie met mensen verhoogt de kans op conflicten. Samenwerking is noodzakelijk maar wanneer deze niet soepel verloopt levert dit stress op. Bovendien gaat het ten koste van de kwaliteit van het werk hetgeen direct een weerslag heeft op patiënten en cliënten.
Werkstress is beroepsziekte nr 1
Stress op de werkvloer is inmiddels beroepsziekte nummer 1; 1 op de 8 werknemers in Nederland heeft er last van. Werkdruk is de belangrijkste oorzaak, maar ook conflicten zorgen voor een derde van het werk gerelateerde verzuim. Leidinggevenden signaleren werkstress aan de hand van teruglopende productiviteit, gezondheidsklachten en ziekteverzuim. Een zieke werknemer kost 200 tot 400 euro per dag.
Grote rol voor leidinggevenden
Uit onderzoek in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Veldkamp, 2014) blijkt dat leidinggevenden meer nog dan gewone medewerkers werkstress ervaren, ze vinden zelfs dat het “erbij hoort”. Deze “acceptatie” kan er toe leiden dat werkstress door medewerkers niet met hun leidinggevende besproken wordt. Bovendien geeft circa de helft van de medewerkers aan dat de leidinggevende bepalend is voor de stress op een afdeling, terwijl slechts een derde van de leidinggevenden de verantwoordelijkheid bij zichzelf legt. Drie vijfde van de leidinggevenden geeft aan werkstress te bestrijden door een goede werkverdeling, terwijl slechts drie tiende van de medewerkers zegt dat dit gebeurt. Ook andere maatregelen zoals het bespreekbaar maken worden niet door medewerkers herkend in de mate dat de leidinggevende dat denkt toe te passen. Leidinggevenden hebben dus een grotere rol bij het ontstaan en voortduren van werkstress, dan ze zelf denken.
Sociale steun geeft bescherming
Sociale steun van leidinggevenden en collega’s spelen een rol bij het voorkomen dat psychosociale werkbelasting doorschiet naar werkstress. Dit is dus een soort bescherming, een buffer, tegen werkstress. Werknemers geven zelf aan, dat het bespreekbaar maken de oplossing is om werkstress te verminderen. Toch geven de helft van de medewerkers aan de spanningen niet te bespreken met hun leidinggevenden. Ze willen niet dat het beeld ontstaat dat ze het werk niet aankunnen.
Dialoog noodzakelijk
Werkstress moet dus meer bespreekbaar worden, zodat in onderling overleg oplossingen gevonden kunnen worden. Wat belemmert een goed gesprek? Oorzaken volgens leidinggevenden en medewerkers, die ook bevestigd worden in mijn praktijk als mediator zijn:
- Een gebrek aan middelen, zoals tijd, personeel en geld;
- De bedrijfscultuur;
- Medewerkers willen er niet over praten;
- Gevoeligheid van de problematiek;
- Onderwerp wordt als niet belangrijk gezien en
- Gebrek aan opleiding of expertise.
Met name in grote organisaties wordt de bedrijfscultuur als een obstakel gezien. Hard werken en een competitieve sfeer hoort er gewoon bij. Als je er last van hebt, hoor je niet thuis in het bedrijf.
Emotionele overbelasting
Als het gaat om hoge werkdruk of fysieke overbelasting, gaan werknemers over het algemeen wel naar hun leidinggevende, maar als het gaat om zogenaamde emotionele overbelasting ten gevolge van conflicten, dan praten werknemers liever met familie en vrienden. De reden hiervan is omdat men denkt dat de leidinggevende er toch niets mee doet of de leidinggevende onderdeel is van het conflict. Medewerkers met een flexibel contract zijn bang dat het een rol gaat spelen bij de beoordeling.
Er moet dus meer gepraat worden tussen leidinggevenden en de medewerkers. Bovendien moeten de gesprekken gaan leiden naar oplossingen. Hierdoor krijgen medewerkers ook de overtuiging dat er echt naar hen geluisterd wordt en dat het zin heeft om het gesprek aan te gaan.
TIPS
Een paar tips om als leidinggevende het gesprek aan te gaan over werkstress:
Luister en oordeel niet. Geef ook niet direct een advies of oplossing. Wees oprecht geïnteresseerd en geef de ander de volledige aandacht. Stel geïnteresseerde open vragen. Een stilte in een gesprek hoef je niet steeds op te vullen.
Mensen tonen hun emoties eerder met lichaamstaal, dan met woorden. Zit de ander er gespannen bij? Kijkt hij steeds de andere kant op? Trilt de stem? Hoe meer emotie, hoe belangrijker het item voor de medewerker is.
Geef terug wat je hoort aan zorgen en wat voor de ander belangrijk is. Check of je het goed begrepen hebt. Vraag eventueel door. Je zorgt er voor dat de ander zich gehoord voelt.
Wees oprecht en laat je niet afleiden. Gefingeerde “warme belangstelling” werkt averechts. Dwalen je gedachten af, zeg dat dan en bied je excuses aan. Een fake gesprek is dodelijk.
Vraag naar behoeftes van de ander en geef je eigen behoeftes aan. Vermijd te praten in verwijten.
Rond af met concrete afspraken en evalueer deze periodiek.
Is een gesprek niet eenvoudig, bijvoorbeeld door een tegenstrijdigheid van karakters, maar wel noodzakelijk om bijvoorbeeld een conflict te voorkomen, overweeg dan procesbegeleiding. Het bespaart uiteindelijk veel energie en kosten.