Conflictoplossing buiten onze grenzen
Sinds ik de Deep Democracy opleiding bij Human Dimensions gevolgd heb, gebaseerd op de Lewis Method en het gedachtengoed van Arnold Mindell, ben ik me nog meer gaan interesseren in hoe andere bevolkingsgroepen conflicten oplossen. Iedere gemeenschap, iedere samenleving, iedere cultuur lost op haar eigen wijze manier conflicten op. The Lewis Method of Deep Democracy vindt zijn roots in Zuid-Afrika in de tijd van net na de apartheid.
Hoe zorg je voor samenwerking in teams en organisaties terwijl de betrokkenen heftig in conflict zijn? Hoe zorg je dat iedereen gehoord wordt? De tools van de methode hebben me veel gebracht en er voor gezorgd dat ik teams en groepen heb kunnen begeleiden naar nóg beter en met nóg meer plezier samenwerken, in harmonie en verbinding met elkaar, waarbij iedereen zich gehoord voelt.
Telkens blijf ik op zoek naar nieuwe tools en dan is het leuk om over onze landsgrenzen heen te kijken. Hoe pakken ze conflicthantering aan in andere werelddelen?
Ons huidige rechtssysteem is er nog steeds op gericht dat bij een conflict het probleem bij een derde wordt neergelegd. Een rechter of arbiter hakt de knoop door en geeft aan wie er gelijk heeft. Hoe anders is dit bij mediation. Partijen bepalen zelf samen de uitkomst van een conflict. Het gelijk krijgen is niet het uitgangspunt. Wel erkenning en gezien en gehoord worden. Mediation wint steeds meer terrein en wordt steeds vaker met succes toegepast, al is het maar om financiële redenen; de kosten zijn veel lager dan gerechtelijke procedures of stagnerende bedrijfsprocessen zoals bij langdurige ziekte.
Tijdens een vakantie in Thailand viel mij op, dat mediation daar helemaal niet bekend is. Het is niet geinstitutionaliseerd zoals in het westen. In Bangkok zijn veel advocaten maar ik heb geen mediator kunnen vinden. Toch zouden belangrijke principes van het boeddhisme zoals empathie kunnen aansluiten bij mediation. Hoe lossen zij problemen op teneinde niet naar een rechter te hoeven stappen? Is er in de Oosterse cultuur methodes te vinden van alternatieve geschilbeslechting? Reden om dit nader te onderzoeken.
Boeddhistische kijk op conflicten
In mijn zoektocht stuitte ik op de wijze van conflictoplossing van Zenleraar Thich Nhat Hanh gebaseerd op het Zenboeddhisme. Hij geeft aan, dat we sociale wezens zijn. Het is onze natuur om met ander mensen om te gaan. Echter, hoe we ook onze best doen, we komen af en toe met anderen in conflict. Sommigen zijn zelfs voortdurend met anderen “in gevecht”.
Volgens Thich Nhat Hanh is het probleem, dat wij niet geleerd hebben hoe je kundig met conflicten moet omgaan en doen we daardoor juist dingen die de situatie verergeren in plaats van oplossen. In zijn visie moet je overigens niet van het conflict weglopen maar tegemoet treden om het op te lossen.
Er zijn twee belangrijke uitgangspunten waar hij zijn methode van conflictoplossing aan opgehangen heeft.
Ga eerst met jezelf aan de slag en breng eerst rust in jezelf. Koel eerst af.
We kunnen niet gericht zijn op een vredige oplossing als we zelf nog vol boosheid zijn. Als er een conflict ontstaat tussen ons en een ander en we proberen er samen uit te komen terwijl ik boos ben, dan zal ik niet in staat zijn om goed te luisteren naar de ander en dan komen we niet verder. Je moet dus eerst afgekoeld zijn voordat we met de ander aan de slag gaan. Hoe kunnen we dit bereiken? Zonder je even af zodat je geest kan kalmeren. Wandel even de natuur in of mediteer een paar minuten zodat je volledig bij jezelf bent. Word weer volledig emotioneel stabiel. Zodra je jezelf gekalmeerd heb, ben je in een veel betere positie om iemand tegemoet te treden met wie je een conflict hebt.
Je maakt met elkaar een nieuw begin.
Nu je controle hebt over je emoties en volledig aanwezig bent in het hier en nu “it’s time to start beginning anew.
Dit doe je met de volgende 4 stappen die een ieder beurteling maakt (stap voor stap, dus eerst de eerste stap beurtelings, dan de tweede stap beurtelings) en uitspreekt tegen de ander. De ander luistert met aandacht.
Stap 1: Benoem de positieve kwaliteiten en eigenschappen van de ander.
Je start dus tegenover elkaar met het uitspreken van waardering over de ander, over en weer. Ja, er is altijd iets goeds te zeggen over de ander. Dit vraagt van een ieder, dat je de ander ziet als een mens net als jij en niet als de vijand.
Stap 2: Toon aan de ander dat je spijt hebt dat jouw acties het conflict hebben veroorzaakt en op welke manier.
Nu je helder kunt denken neem je de gelegenheid om aan te geven hoe je tegen je eigen acties aankijkt. Nee, dit is zeker niet eenvoudig. Het is geen gevecht tussen goed en kwaad, beide versies kunnen ook goed zijn.
Stap 3: Deel wat jou geraakt heeft door de acties van de ander.
Wat zijn je gevoelens? Wat heeft je in het bijzonder geraakt? Uit dit om een sfeer van openheid te creëren.
Stap 4: Herstel de vrede
Vraag aan elkaar wat gedaan kan worden om de relatie en het vertrouwen te herstellen. Dit vraagt een open houding van beiden waarin je goed naar de ander luistert voordat je zelf aan het woord bent. Hierbij komt aan de orde wat een ieder nodig heeft. De ander reageert hierop door aan te geven hoe hij hieraan kan bijdragen.
Dit is de methode die Thitch Nhat Hanh gebruikt als er conflicten ontstaan tussen de monniken en nonnen die samenleven in hun klooster in Frankrijk, toch weer in het westen. Ik kan me voorstellen dat dit werkt in die setting. Zou het ook werken bij ons? In een mediation?
We can all practice beginning anew.
We can always start over.
– Thich Nhat Hanh –
Met name de tweede stap van “beginning anew” lijkt me niet eenvoudig, ook niet in een mediation. Dit vraagt een dosis zelfreflectie om je eigen handelen ter discussie te durven stellen. Het vraagt ook de kracht om je kwetsbaar op te durven stellen. Het ligt óók aan jou, niet alleen aan de ander.
iedere stap gaat makkelijker met een grondhouding van empathie; je kunnen inleven in de situatie van de ander. Dat hebben de boeddhisten weer in hun voordeel.
Er stond overigens niet bij dat het eenvoudig was en ook niet dat je er meteen goed in bent.
Je mag dus oefenen en struikelen. En daarna begin je gewoon opnieuw.